Seðlabankinn skapaði vaxtamunarviðskiptin, það er Seðlabankans að slá þann óskapnað af

12.2.2010 Skoðun

Fundargerð peningastefnunefndar Seðlabanka Íslands var birt í lok dags í gær þar sem enn á ný er reynt að rökstyðja hávaxtastefnu á landi sem er í djúpri kreppu með tilheyrandi háu atvinnuleysi, skerðingu á ráðstöfunartekjum og samdrætti í hagkerfinu. 

Okkur finnst vert að draga út tvö atriði úr fundargerðinni sem okkur þykja mótsagnakennd og valda okkur áhyggjum yfir þankagangi peningastefnunefndar, að minnsta kosti hluta hennar.

Hvernig væri að koma íslensku fjármagni í vinnu?

Í fundargerðinni er fjallað um mikilvægi beinnar erlendrar fjárfestingar:

„Nefndarmenn bentu á að ef óvissunni yrði ekki eytt á næstunni gætu áhrifin takmarkað aðgang að alþjóðlegum fjármálamörkuðum og dregið úr líkum á nýrri beinni erlendri fjárfestingu á næstu misserum. Þetta mundi leiða til minni fjárfestingar og meira atvinnuleysis en í grunnspánni og meiri samdrætti landsframleiðslu, þar sem öll ný fjárfestingarverkefni þyrfti þá að fjármagna með innlendum sparnaði sem aðeins væri hægt að útvega með því að draga enn frekar saman einkaneyslu og ríkisútgjöld.“

Þetta er sérstaklega áhugavert í ljósi þess að Seðlabanki Íslands er að soga til sín allt lausafé á íslenskum markaði í þeim tilgangi að halda vöxtum hér háum. Sem sagt, þá vill Seðlabanki fá til landsins  erlent lánsfjármagn og erlenda fjárfesta  á sama tíma og hann sogar til sín allt íslenskt lausafé svo að tryggt sé að því verði örugglega ekki fjárfest á Íslandi. Er ekki einhver sláandi mótsögn í þessum aðgerðum?

Vert er að benda á það að erlendir aðilar eiga um 246 milljarða króna í stuttum ríkisbréfum og ríkisvíxlum – sem eru ekki gjaldeyrisskapandi fjárfestingar.  Ekki fæst heldur séð hvernig háir vextir stuðla að því að eigendur þessara skammtímafjárfestinga hafi áhuga á því að færa sig í langtímafjárfestingar og því síður er skiljanlegt hvers vegna þarf háa vexti til að halda þessum krónum á Íslandi í ljósi þess að hér eru gjaldeyrishöft, sem hafa nú þá virkni að fæst bendir til  að krónan myndi veikjast við við lægra vaxtastig en nú er.  Sumir skilgreina þessa erlendu fjárfestingu sem „óþolinmótt fjármagn“ og má rökstyðja með einföldum hætti að háir vextir stækki þetta ,,óþolinmóða fjármagn” hratt og sé því ekki að hjálpa til heldur gera illt verra í framtíðinni.

 Það virðist því enn vera sem svo, einsog við höfum áður reynt að benda á, að Seðlabanki Íslands vilji halda áfram sama leiknum og undanfarin ár, að laða til sín erlent skammtímafjármagn í formi „vaxtamunaviðskipta“ (e. carry trade). Þetta fjármagn skapar lítinn framtíðarhagvöxt og er ekki fjárfest í verkefnum sem skapa nauðsynlegan gjaldeyri í framtíðinni fyrir íslenskt þjóðarbú.

Eru hæstu raunvextir í heimi ekki nóg?

Annað atriði í fundargerðinni sem vekur bæði í senn undran og áhyggjur, ber einnig keim af þeim þankagangi sem ríkti við vaxtaákvarðanir Seðlabankans fyrir og kringum hrun krónunnar:

“Hinn nefndarmaðurinn sem var andvígur tillögunni kallaði eftir óbreyttum vöxtum. Þessi nefndarmaður hélt því fram að óvissa hefði stóraukist í kjölfar þeirrar ákvörðunar forseta Íslands að synja Icesave-lögunum staðfestingar og því lækkað þann áhættuleiðrétta vaxtamun við útlönd sem væri nauðsynlegur til að styrkja krónuna. Því væri þörf á að leysa þá deilu áður en hægt væri að halda áfram að draga úr aðhaldi peningastefnunnar.”

Þetta er bæði mótsagnakennt og illskiljanlegt, meðal annars vegna eftirfarandi þátta ( sérstaklega í ljósi þess að við gerum ráð fyrir að hærri vöxtum sé eingöngu ætlað að auðvelda fleytingu krónunnar þegar þar að kemur):

• Í ljósi þess að að krónan hefur ekki veikst við þá staðreynd að lánshæfi ríkissjóðs sé komið í ruslflokk í fyrsta sinn, bendir það varla til þess að háir vextir og skuldaáhættuálög séu til þess fallin að hafa áhrif á gengi krónunnar til skamms tíma. Þvert á móti hefur krónan styrkst á móti evru sem er langveigamesta myntin í fjármagnsflæði til og frá Íslandi.
• Þess í stað mætti lesa úr orðum peningastefnumeðlimsins að um sé að ræða einhvers konar ,,refsingu” sem íslenska þjóðin verður að þola með háum vöxtum fyrir að hafa ,,skapað” óvissu um Icesave lánið, og að sama skapi ,,verðlaun” sem krónubréfaeigendur fá þá á móti fyrir þann vanda sem við höfum bakað þeim.
• Lægri vextir myndu skila sér í auknum skuldbreytingum í óverðtryggðar krónur samhliða höfuðstólsleiðréttingum fyrirtækja og heimila, auka kaupmátt heimila og minnka kostnað fyrirtækja og draga á sama tíma úr verðbólguþrýstingi.
• Slíkar skuldbreytingar eru ein af frumforsendum fyrir því að hægt sé að fleyta krónunni seinna meir og Seðlabankinn er því að vinna gegn eigin markmiði um fleytingu krónunnar, því án skuldbreytinga á erlendum og verðtryggðum lánum fyrirtækja, verður krónunni ekki fleytt.
• Önnur frumforsenda þess að krónunni geti verið fleytt er að trú sé vakin á því að ríkissjóður geti staðið undir sér til framtíðar og verðmætasköpun sé næg. Hærra atvinnuleysi, minni fjárfestingingar, rýrnandi skattstofnar og hærri vaxtagjöld ríkissjóðs, eru afleiðing af hávaxtastefnu Seðlabankans og vinna einfaldlega gegn því markmiði.

Óþægilega stór hluti peningastefnunefndar hangir eins og hundur á roði á þeirri hugmynd að óvissu varðandi Icesave og hækkandi skuldatryggingarálag þurfi að bæta upp með hærri vöxtum þegar engar raunverulegar vísbendingar eru um slíkt. Þvert á móti bendir allt til þess að lægri vextir séu algjörlega nauðsynlegir bæði til reisa við hagkerfið og skapa skilyrði fyrir fljótandi krónu, gefið að slíkt sé yfir höfuð raunhæft.

Með öðrum orðum, Seðlabankinn verður að fara að gera upp við sig hvort hann ætli sér að aflétta höftum með háa vexti eina að vopni eða búa svo í haginn að íslenskt hagkerfi sé orðið nægjanlega sterkt til að trú fjárfesta, innlendra sem erlendra, á íslensku hagkerfi sé næg til að aflétting hafta takist.

Sú stefna að halda vöxtum háum við núverandi aðstæður horfir einfaldlega framhjá öllum þeim brýnu ástæðum sem knýja á lægri vexti, á meðan ástæður meðlima peningastefnunefndar fyrir háum vöxtum eru einfaldlega illa rökstuddar.